Ne bis in idem: het verbod op dubbele vervolging

Het beginsel ne bis in idem – letterlijk 'niet tweemaal voor hetzelfde' – vormt een van de hoekstenen van ons rechtssysteem. Dit fundamentele rechtsbeginsel beschermt burgers tegen meervoudige vervolging of bestraffing voor hetzelfde feit. Wat in theorie helder lijkt, roept in de praktijk complexe vragen op. Wanneer is sprake van 'hetzelfde feit'? Hoe verhoudt dit beginsel zich tot internationale rechtsontwikkelingen? En welke spanning ontstaat er tussen rechtsbescherming en effectieve rechtshandhaving?

In het Nederlandse en Europese strafrecht krijgt ne bis in idem steeds meer aandacht. Van herziening ten nadele tot meervoudige aansprakelijkstelling, van tuchtrecht voor artsen tot fundamentele rechten in EU-verband: het beginsel raakt aan vele rechtsdomeinen. De juridische literatuur biedt essentiële inzichten in deze materie.

Strafprocessuele waarborgen in Nederland

In het Nederlandse strafprocesrecht is artikel 68 Wetboek van Strafrecht de centrale bepaling. Dit artikel regelt wanneer iemand niet opnieuw vervolgd mag worden. Maar de toepassing blijkt ingewikkelder dan de wet doet vermoeden. Wanneer is een zaak definitief afgedaan? Welke uitzonderingen gelden er? En hoe verhoudt dit alles zich tot de Europese rechtsontwikkeling?

Spotlight: Patrick van der Meij

Als universitair docent straf(proces)recht aan de Universiteit Leiden behoort Van der Meij tot de vooraanstaande specialisten op dit gebied. Zijn expertise in strafprocesrecht en fundamentele rechten maakt hem tot een autoriteit waar het gaat om de toepassing van ne bis in idem in de Nederlandse rechtspraktijk.

Petra van Kampen Patrick van der Meij Bart Stapert

Vooruit verdedigen

Dit werk analyseert uitgebreid hoe het ne bis in idem-beginsel functioneert in de Nederlandse en Europese rechtspraktijk. Met aandacht voor artikel 68 Sr en recente Europese ontwikkelingen biedt het concrete handvatten voor de verdedigingspraktijk.
Boek bekijken

49,95

Op voorraad | Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis | Gratis verzonden

Herziening ten nadele: een principiële spanning

Een bijzondere uitdaging voor ne bis in idem vormt de herziening ten nadele. Na een vrijspraak kan onder strikte voorwaarden toch opnieuw vervolging plaatsvinden. Dit roept fundamentele vragen op over de verhouding tussen rechtszekerheid en waarheidsvinding. Wanneer weegt het belang van gerechtigheid zwaarder dan het beginsel dat niemand tweemaal vervolgd mag worden?

F. Scheltinga

Herziening ten nadele en een eerlijk proces

Scheltinga onderzoekt grondig of de Nederlandse Wet herziening ten nadele verenigbaar is met het fundamentele rechtsbeginsel ne bis in idem. Een essentiële studie over de spanning tussen effectieve rechtshandhaving en bescherming tegen dubbele vervolging.
Boek bekijken

25,-

Op voorraad | Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis | Gratis verzonden

Europese dimensie en grensoverschrijdende aspecten

In een Europees geïntegreerde rechtsruimte krijgt ne bis in idem een extra dimensie. Mag Nederland iemand vervolgen die in Duitsland al is berecht? Hoe werkt het beginsel bij grensoverschrijdende criminaliteit? Het EU Handvest van de Grondrechten biedt hier belangrijke waarborgen, maar de praktische toepassing blijft complex.

Sybe de Vries Ulf Bernitz Stephen Weatherill

The EU Charter of Fundamental Rights as a Binding Instrument

Deze Engelstalige bundel analyseert de werking van het EU Handvest, met specifieke aandacht voor ne bis in idem in de context van de Åkerberg Fransson-zaak. Onmisbaar voor begrip van de Europese rechtsontwikkeling op dit terrein.
Boek bekijken

71,83

Verwachte levertijd ongeveer 11 werkdagen

Meervoudige aansprakelijkstelling: bescherming in civiele sfeer

Het ne bis in idem-beginsel beperkt zich niet tot het strafrecht. Ook in het bestuursrecht en bij meervoudige sancties speelt het een cruciale beschermende rol. Wanneer lopen strafrechtelijke en bestuursrechtelijke procedures door elkaar? Hoe voorkom je dat iemand effectief dubbel wordt gestraft?

F.C.W. de Graaf

Meervoudige aansprakelijkstelling

De Graaf behandelt ne bis in idem uitgebreid als beschermingsmechanisme tegen meervoudige aansprakelijkstelling. Deel IV van dit werk biedt juridische diepgang over hoe het beginsel werkt wanneer verschillende rechtsgebieden elkaar raken.
Boek bekijken

95,95

Vandaag voor 17:00 besteld, morgen in huis | Gratis verzonden

Toepassingen in bijzondere contexten

Sommige beroepsgroepen en sectoren kennen eigen complicaties bij de toepassing van ne bis in idem. Denk aan medisch specialisten die zowel strafrechtelijk als tuchtrechtelijk kunnen worden aangesproken. Of aan situaties waarin verschillende toezichthouders bevoegd zijn. De vraag is telkens: wanneer is sprake van 'hetzelfde feit' en wanneer van verschillende normschendingen?

L.J. Bergsma

Verdachte artsen

Bergsma onderzoekt strafprocessuele beginselen waaronder ne bis in idem in de specifieke context van artsen die verdacht worden. Een waardevolle bijdrage aan het begrip van dit beginsel in de medische rechtspraktijk.
Boek bekijken

27,50

Verwachte levertijd ongeveer 6 werkdagen

Het ne bis in idem-beginsel beschermt niet alleen tegen een tweede vervolging, maar waarborgt fundamenteel dat de overheid haar strafbevoegdheid beperkt en proportioneel uitoefent. Uit: Vooruit verdedigen

Praktische implicaties voor rechtspraktijk

Voor advocaten, rechters en officieren van justitie is kennis van ne bis in idem essentieel. Het beginsel biedt concrete verdedigingsmogelijkheden, maar vraagt ook om zorgvuldige afweging door het Openbaar Ministerie. Wanneer moet een vervolging worden gestaakt? Welke verweren zijn succesvol? De jurisprudentie ontwikkelt zich voortdurend.

Herziening ten nadele en een eerlijk proces De spanning tussen herziening ten nadele en ne bis in idem leert dat absolute rechten niet bestaan: zelfs fundamentele beginselen kennen uitzonderingen, mits zorgvuldig omkaderd en proportioneel toegepast.

Internationale en vergelijkende perspectieven

Nederland maakt deel uit van een internationale rechtsorde waarin ne bis in idem op verschillende niveaus is gewaarborgd: in de Grondwet, het EVRM, het EU Handvest en internationale verdragen. De wisselwerking tussen deze rechtsbronnen maakt de materie fascinerend maar ook uitdagend. Comparative law biedt waardevolle inzichten in hoe andere rechtsstelsels met deze vragen omgaan.

Toekomst van een fundamenteel beginsel

Het ne bis in idem-beginsel staat niet stil. Europese harmonisatie, digitalisering van opsporing, en nieuwe vormen van criminaliteit stellen het beginsel voor nieuwe uitdagingen. Denk aan cybercrime waarbij meerdere landen bevoegd zijn, of aan financieel-economische delicten waarbij zowel strafrechtelijke als bestuursrechtelijke sancties worden opgelegd.

Tegelijkertijd groeit het bewustzijn dat fundamentele rechten bescherming behoeven, juist in tijden van toenemende opsporingsbevoegdheden. Het ne bis in idem-beginsel symboliseert de balans tussen effectieve rechtshandhaving en bescherming van de rechtspositie van burgers. Die balans vereist voortdurende aandacht, grondige juridische analyse en principiële afwegingen.

De hier gepresenteerde werken bieden allen een eigen invalshoek op dit rijke rechtsgebied. Van specifieke procedurele vraagstukken tot brede Europese perspectieven, van medisch tuchtrecht tot constitutionele waarborgen: samen geven zij inzicht in de veelzijdigheid en het belang van één van de oudste beginselen in ons rechtssysteem. Want uiteindelijk gaat ne bis in idem over een simpele maar essentiële gedachte: iedereen verdient rechtszekerheid, en niemand mag het slachtoffer worden van oneindige vervolging.